FATMA KEMAL TİMUÇİN AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HASTANESİ

Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de engelli bireyler toplumun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Engelli insanlar, dünya çapında, bir engeli olmayan insanlarla kıyaslanınca, daha kötü sağlık durumuna, daha düşük eğitim başarısına, daha yüksek yoksulluk oranlarına sahiptir. Ayrıca engelli çocuk sahibi ebeveynlerin daha çok sosyal destek almaları ve toplumun kırılgan kesimini oluşturdukları bilincini taşımaktayız. Holistik yaklaşımla bireyi engelli çocuk olarak değil tüm aile olarak ele almak gerektiği, en azından oral tedavi ve hijyen sorununun tarafımızca sağlanması yönünde bir çalışma başlatılmıştır. Birçoğumuzun kolaylıkla ulaştığı sağlık, eğitim, istihdam, ulaşım ve bilgi edinme gibi hizmetlere, engelli bireylerin erişmesinde problemler yaşaması bu farkı kısmen açıklamaktadır. Engelliler için yapılan ve yapılacak olan tüm çalışmalar sadece bir sağduyu meselesi değil, aynı zamanda bir hak ve adalet meselesidir. Çünkü engelli insanlarımızın da yaşamını bağımsız sürdürebilmeleri, toplumun bir parçası olma ve engelli olmayan bireylerle eşit muamele görmeleri onların en doğal hakkıdır. Engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımlarının önündeki engelleri kaldırmak ve onların sahip oldukları potansiyeli ortaya çıkarmak için yeterli kaynak ve uzmanlığı bu konuda çalışma yaparak kullanmak Fatma Kemal Timuçin Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi olarak sosyal  sorumluluğumuzdur. Bizimde bu noktada  üzerimize düşen görev  engelli vatandaşlarımıza sahip oldukları haklardan faydalanmaları adına imkân ve fırsatları diş hastanesi olarak sunmaktır. Bu sebeple de engelli insanların, sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan topluma uyum sağlamaları için yetkili kurumların yenilikçi yaklaşımları doğrultusunda çalışmalar yapması gerekmektedir. Bu bağlamda engelli çocuklarımıza kendi bölgemizde seçtiğimiz pilot okulumuza yılda en az 4 defa oral muayene yaparak engelliliğin aynı zamanda hijyen sorununu da beraberinde getirdiğini bilerek tarama yapılmakta ve ağız içerisinde diş kaybı meydana gelmeden tedavi imkanlarından faydalanmalarını sağlamak temel hedefimiz olmuştur. Ayrıca yapılan anketimizde ailenin demografik yapısı, kısıtlılıkları vb. alınan bilgilerin  ışığında ileriki dönemlerde yapılacak çalışmalarımıza ve çalışmalara kaynak oluşturacağı düşüncesindeyiz. Bizim yaptığımız çalışma denizde kum tanesi kadar olsa dahi bir nebze olsun engelli çocuklarımızın ve ailesinin yaşam standartlarını  yükselteceği kanısındayız. Verilen hizmetin  Süreklilik ve kararlılıkla üzerinde durulması sayesinde engelli çocuklarımızın , bağımsız ve aktif birer birey olarak toplumumuza kazandırılmasını sağlayacak ve ülkemiz menfaatlerine de katkıda bulunulacağı inancını taşımaktayız. Yapılan bu çalışmada Konu ile ilgili öneri ve stratejiler rapora eklenmiştir. Bu süreçte  desteklerini esirgemeyen başhekimliğimize ,okul idarecilerine en içten teşekkürlerimizi sunarız.

PROJENİN  AMACI: Çocuklarımızın diş kayıpları meydana gelmeden önce hastanemizin ameliyathanemizde  tedavi imkanlarından faydalanmalarını sağlamak.

 PROJENİN  KAPSAMI: Mehmet Kamuran Tekin Özel Eğitim Uygulama Okulu(Orta, Ağır Zihinsel Engelliler Okulu) nda öğrenim gören öğrenciler. Engelli bireylerle ilgili yapılmış olan literatür çalışmaları 2012-2015 yılları arası.

ENGELLİLİK: Engellilik Kavramı Engelliliğin her zaman her yerde geçerli ölçülerle tanımını yapmanın bir hayli güç olmasından dolayı literatürde birçok farklı tanımı yer almaktadır. Engelliliği, “doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük ihtiyaçlarını karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi” olarak tanımlamak mümkündür. (5378 Özürlüler Kanunu, 2015). Dünya Sağlık Örgütü ise engelliliği, “bir yetersizlik veya özür nedeni ile yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kişiden beklenen rollerin kısıtlanması veya yerine getirilememesi hali” olarak tanımlamaktadır. (Aslan & Şeker, 2012) Engelliliği “sakatlık” olarak tanımlayan BM’ye göre ise “kişisel ve sosyal yaşantısında kendi kendine yapması gereken işleri, bedensel veya ruhsal yeteneklerindeki, kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlara” engelli denir (BM, 1948). Engelliliği “özür” olarak kabul eden Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın tanımı ise; “Özürlü, doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yetilerini çeşitli derecelerde kaybetmiş, normal yaşamın gereklerine uyamayan kişilerdir” (Türkiye Özürlüler Araştırması, 2002).

3.2 Engellilik Çeşitleri

 3.2.1 Görme Engelli

Konuşurken jest ve mimik az kullanır veya hiç kullanmazlar. Dokunarak öğrendiklerinden özel materyallere ihtiyaç duyarlar. Görme duyusunun eksikliklerini diğer duyu organları ile gidermeye çalışırlar. Nesneleri tanımada ellerini kullanırlar. İnce motor becerileri yapmada zorlanırlar. Aynı noktaya uzun süre bakarlar. (MEB, 2015).

3.2.2 İşitme ve Konuşma Engelli

 İşitme engellilerde motor gelişimleri normaldir. Fakat merkezi sinir sistemine bağlı olarak vücut koordinasyonunu sağlama ve denge alanlarında problem yaşarlar. Bilişsel gelişimde dilin önemli bir rolü vardır. İşitme engelli çocuklarda işitsel girdinin az olması ya da olmaması, dil gelişimini dolayısıyla bilişsel gelişimi olumsuz etkiler. Konuşma engellilerde ise sözel iletişimde farklı seviye ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar ve düzensizlikler nedeniyle dili kullanma, konuşmayı edinme ve 14 iletişimdeki güçlüklerin, bireyin eğitim performansı ve sosyal uyumunu olumsuz yönde etkilemesi durumudur (MEB, 2015).

3.2.3 Ortopedik (Bedensel) Engelli Hastalıklar

 kazalar ve genetik problemlere bağlı olarak kas, iskelet, sinir sistemi ve eklemlerin işlevlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen hareket ile ilgili yetersizliktir. Bağımsız hareket sınırlı veya sınırlılıklar getirir. Pasif kalmayı tercih ederler (MEB, 2015).

 3.2.4 Zihinsel Engelli Zihinsel Engellilik; doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında çeşitli nedenlere bağlı, genel zihinsel işlevlerde normallerden önemli derecede gerilik ve bunun yanı sıra uyumsal davranışlarda da yetersizlik gösterme durumu olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2015).

3.2.5 Süreğen Hastalık Tıbbi tedavi ve rehabilitasyona rağmen hastalığın, sakatlığın veya herhangi bir özrün giderilememesi sonucunda rahatsızlığın süreklilik arz etmesidir. Kişinin çalışma kapasitesi ve fonksiyonlarının engellenmesine neden olan, sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklardır (MEB, 2015).

ÜLKEMİZDE  ENGELLİLERİN DURUMU: Türkiye’de engelli bireyler çoğunlukla mimari engeller nedeniyle toplumsal alanlara ulaşmada zorluklar yaşamaktadır. Yaşadıkları konutların çoğu engellerine uygun değildir. Toplu taşıma araçlarının büyük bölümü engellilere uygun değildir. Eğitim ve öğretim engelliler için ülkemizde öncelikli sayılmamaktadır. Bu yüzden gerekli özel destek güvencesi sağlayan engelsiz sistemlere ihtiyaç duyulmaktadır (Köksal, 2010) Türkiye’de oluşturulan istihdam politikaları içerisinde engelli istihdamına özel bir yer verilmiş ve engelli istihdam yöntemleri belirlenmiştir. Engellilere dair uygulanan istihdam yöntemleri ise; işverenlerin yasal zorunluluk olmadan engelli çalıştırmaları, işverenlerin yasal zorunluluk ile engelli çalıştırmaları, korumalı işyerleri, engellilerin evde çalıştırılması, kişisel çalışma yöntemi, kooperatif çalışma yöntemi olarak sıralanmıştır (Toplu, 2009).

Evren ve Örneklem( Projenin  evreni):Mehmet Kamuran Tekin Özel Öğretim Okullarında eğitim alan  öğrenciler. 59 öğrencinin sosyal sorumluluk kapsamında  oral muayeneleri  yapılarak ağızda çürük tespit edilenler ve tedaviye ihtiyacı olan öğrenciler okul idaresinin bilgilendirilmesi ile aileleri ile beraber hastanemiz ameliyathane birimine yönlendirilmiştir. Engelli bireylerin ailesinde de engelli kardeşi olanlar bu kapsamda haberdar olmuş ve hastanemizde  GAA opera edilmesi sağlamıştır. Bu doğrultuda; proje engelli bireylerin ailesi ve okulda öğrenim gören öğrenciler evreni üzerinden yürütülmüştür. Hedefimiz projemizin görünür ve duyulur olması sağlamak ve minimum engelli bireyin hizmet alımına katkıda bulunmak yönünde olmuştur.

Hedef: Hedefimiz oral tedaviye gereksinimi olan öğrencilerin en az %70 nin tedavisinin hastanemizde sağlanması.

Amaç: Bu projenin amacı anne ve babaların algılarına göre engelli çocuğa sahip ailelerin ağız diş sağlığı temelinde yaşam kalitelerine katkıda bulunmak. Hastanemizde sunulan hizmetin kolay erişilebilir, ve görünür olmasını sağlamak.

Bu genel amaç doğrultusunda anketimizde de belirtildiği gibi aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

1)      Engelli çocuğa sahip ailelerin demografik, sosyo-ekonomik özellikleri nelerdir?

2)      Cinsiyet temelinde engellik  durumu

3)      Engellilik çeşidi

4)      Rehabilitasyon hizmetlerinin yeterliliği

5)      Habitilasyon hizmetlerinin yeterliliği ve ailenin bu konudaki beklenti ve algısı

6)      Projemizin devamlılığının istenip istenmemesi

7)      Hastanemizde engelli hastalara verilen GAA hizmetin bilinirliği

ANKETTLERE VERİLEN CEVAPLAR TEMELİNDE

Ankete toplamda 23 aile katılmıştır.

1)      18 anne 5 baba

2)      Çocuğun cinsiyeti : 10 kız  13 erkek           

3)      Çocuğun Yaşı : 15 yaş :2, 16 yaş:4, 17 yaş:7,,18 yaş:5, 19 yaş:3,20 yaş:2

4)      Bakım Ücreti alma:18 evet, 3 boş 2 hayır

5)      Ailede başka engelli varmı:3 ailede var  bir ailede 2 kişi engelli.2 anne ,2 ağabey engelli.20 aile de başka engelli yok.

6)       Çocuğun engel durumu: 14 zihinsel engelli,2 otizm,1 ortopedik engelli,6 çoklu engel.

7)      Ekonomik durum:1 aile iyi,12 orta,10 aile kötü olarak belirtmiş.

8)      Engel tanısının konulma süreci   :17 aile 10 yıl ve üzeri engelli birey ailesi,6 aile 1 yıl ve üzeri demiştir.

9)      Rehabilitasyon hizmetlerini yeterliliği:13 aile yeterli bulmuş,10 aile yetersiz bulmuştur.

10)   Habitilasyon hizmetinin yeterliği:15 aile yeterli bulmuş,8 aile hayır cevabını vermiştir.

11)   Genel olarak verilen Ağız diş sağlığı hizmetlerini yeterli bulup bulunmaması konusu:13 evet,10 hayır cevabı alınmıştır.

12)   Hastanemizin sosyal sorumluluk kapsamında sağladığı, okulunuzda çocuklarımıza sağlanan ağız ve diş sağlığı tarama kontrollerinden memnuniyet sorusuna:20 aile evet ,3 aile hayır cevabını vermiştir.

13)   Hizmetin (proje kapsamında yapılan iş ve işlemlerin)devamının sağlanması hususnda:22 aile evet,1 aile hayır cevabını vermiştir.

14)   Ailelerin engelli bireylerin diş çürüklerinin hastanemizde genel anestezi altında ücretsiz tedavi edildiğinden haberdar olup olmadıkları sorusuna:15 aile evet,8 aile hayır cevabını vermiştir.     

15)   Kardeş sayısı:

1 kardeş :2 kişi

2 kardeş:5 kişi

3 kardeş:5 kişi

4 kardeş:4 kişi

5 kardeş:2 kişi

Genel olarak sosyal sorumluluk kapsamında verilen hizmetten memnuniyet %83 oranında olmuştur

SONUÇ: 2023 yılında başlanılan SKS Rehberinde yer alan Sosyal Sorumluluk Kriteri gereğince  2023 yılında toplamda  okulumuzu 3 ziyaret yapılmış olup ,Muayene edilen 59 öğrenciden  tedaviye ihtiyacı olan olanların 18 öğrencinin 18 tanesi hastanemizde opera edilmiştir. Yılın son ayı olan aralık ayında yapılan okul ziyaretinde de 11 öğrencinin diş tedavisine ihtiyacı olduğu tespit edilmiş olup tedavilerinin  2024 yılında devam edecek olan projemiz kapsamında değerlendirileceği yönünde karar alınmıştır. Yapılan tespit çalışmasında sadece okul öğrencilerinin değil okul ve ailelerin ulaşabildikleri yakınları ve çevresinde mevcut engelli ve diş fobisi ,uyum sorunu  olan küçük çocukların da ameliyat için kurumumuza başvurduğu öğrenilmiştir. Bu şekli ile sosyal sorumluluk projemizin hizmet sunumunun kaynağa ulaşması, görünür olması ve bilgilendirme hususunda hedeflediği amaca %100 oranında ulaştığı tespit edilmiştir.